Chemioterapia jest najczęstszą metodą wybieraną przez lekarzy w leczeniu raka. Metoda ta opiera się na lekach, które zabijają dzielące się komórki rakowe, zapobiegając ich rozwojowi. Dowiedz się więcej o chemioterapii, jak się ją stosuje i jakie może mieć skutki uboczne.
Stosowanie chemioterapii niesie za sobą wystąpienia skutków ubocznych, a niektóre z nich mogą być poważne. Jednak wszystko zależy od organizmu i nie każdy je odczuwa. Jednak w większości przypadków korzyści wynikające w przyjmowania chemii są o wiele większe niż ewentualne skutki uboczne, dlatego lekarze często zalecają chemioterapię swoim pacjentom.
Co to jest chemioterapia?
Zdrowy organizm nieustannie zastępuje martwe komórki nowymi. Kiedy pojawia się rak, komórki rozmnażają się w niekontrolowany sposób. Komórki nowotworowe rządzą się swoimi prawami – nie umierają w sposób naturalny, tylko gromadzą się, tworząc guzy. W miarę, jak część ciała produkuje coraz więcej komórek rakowych, zaczynają zajmować miejsce, które zajmowały zdrowe komórki.
Leki stosowane w chemioterapii leczą raka, blokując podział komórek nowotworowych i ich namnażanie. Zakłócają w ten sposób zdolność komórek do wzrostu i namnażania.
Leczenie chemioterapeutyczne:
- zapobiega podziałowi komórek;
- celuje w źródło pożywienia komórek rakowych (enzymy, hormony, których potrzebują do wzrostu);
- wyzwala apoptozę, czyli „samobójstwo” komórek rakowych.
Dlaczego warto stosować chemioterapię?
Lekarz może zalecić chemioterapię:
- w celu zmniejszenia guza przed operacją;
- po operacji lub remisji, w celu usunięcia wszelkich pozostałych komórek nowotworowych i opóźnienia, lub zapobieżenia nawrotowi;
- spowolnić postęp choroby i zmniejszyć objawy w późniejszych stadiach, nawet jeśli wyleczenie jest mało prawdopodobne.
Chemioterapia – czego można oczekiwać?
Chemioterapia jest leczeniem inwazyjnym, które może mieć poważne skutki uboczne zarówno w trakcie terapii, jak i przez pewien czas po niej. Dzieje się tak, ponieważ leki często działają zarówno na komórki rakowe, jak i zdrowe komórki.
Jednak wczesne leczenie obejmujące chemioterapię może doprowadzić do całkowitego wyleczenia. To sprawia, że efekty uboczne są opłacalne dla wielu. Ponadto większość niepożądanych objawów ustępuje po zakończeniu leczenia.
Jak długo działa chemia?
Lekarz przygotuje plan z osobą, określając kiedy sesje lecznicze będą miały miejsce i w jakiej ilości będą potrzebne. Przebieg, częstotliwość i czas chemioterapii zależy od stadium raka i jego rodzaju.
Jeżeli osoba potrzebuje wielu chemioterapii, zabiegi są tak rozłożone w czasie, aby organizm mógł się zregenerować.
Decyzję o chemioterapii podejmuje lekarz. Jednak za nim ją podejmie, będzie potrzebować kilku badań, które sprawdzą, czy organizm poradzi sobie z przyjęciem chemii.
Badania krwi
Badania krwi oceniają stan zdrowia, w celu sprawdzenia, czy organizm poradzi sobie z ewentualnymi skutkami ubocznymi.
Zdrowie wątroby
Wątroba rozkłada chemikalia do chemioterapii i inne leki. Przeciążenie wątroby może wywołać inne problemy. Jeśli badanie krwi wykryje problemy z wątrobą przed leczeniem, osoba może być zmuszona odłożyć leczenie do czasu wyzdrowienia.
Mała liczba czerwonych lub białych krwinek, lub płytek krwi
Jeśli liczba tych krwinek jest niska przed leczeniem, być może trzeba będzie przełożyć decyzję o chemioterapii.
Ważne jest, aby w okresie leczenia wykonywać regularne badania krwi, aby upewnić się, że funkcje krwi i wątroby pozostają jak najbardziej zdrowe.
Sposoby przyjmowania chemoterapii
Większość chorych przyjmuje chemię w szpitalu. Jednak jest również możliwość przyjmowania jej w domu.
Sposoby przyjmowania chemii:
- doustnie – tabletki, płyny, kapsułki;
- dożylnie – zastrzyk lub wlew
- miejscowo na skórę
W niektórych przypadkach osoba może być w stanie zażywać lek w domu. Należy jednak regularnie odwiedzać szpital, aby sprawdzić swój stan zdrowia i reakcję na leczenie. Pacjent musi przyjąć dawkę dokładnie zgodnie z zaleceniami lekarza.
Chemioterapia – możliwe skutki uboczne
Chemioterapia może powodować działania niepożądane. Choć nie każdy je odczuwa.
Nudności i wymioty
Nudności i wymioty to charakterystyczne skutki uboczne. Lekarze mogą przepisać leki przeciwwymiotne, aby złagodzić objawy. Można jeść również imbir, który zwiększa działanie leków przeciwwymiotnych.
Włosy, paznokcie i skóra
Chemioterapia może prowadzić do wypadania włosów. Niektóre osoby mogą również odczuwać pogorszenie stanu paznokci (łamliwe, cienkie) oraz mieć problemy ze skórą (sucha, nadwrażliwa na słońce).
Zmęczenie
Niektórzy ludzie mogą odczuwać zmęczenie. Mogą tego doświadczać przez większość czasu lub dopiero po wysiłku.
Zaburzenia słuchu
Toksyny w niektórych rodzajach chemioterapii mogą wpływać na układ nerwowy, powodując:
- szum, dzwonienie w uszach
- czasową lub trwałą utratę słuchu
- problemy z równowagą
Infekcje
Chemioterapia może spowodować spadek liczby białych krwinek, które pomagają chronić organizm przed infekcją. Prowadzi to do osłabienia układu odpornościowego i większego ryzyka infekcji.
Problemy z krwawieniem
Chemioterapia może zmniejszyć liczbę płytek krwi. Oznacza to, że krew nie będzie już krzepnąć tak dobrze, jak zwykle. U takiej osoby mogą pojawić się siniaki, częste krwawienie z nosa.
Anemia
Czerwone krwinki przenoszą tlen do wszystkich tkanek ciała. Chemioterapia może powodować spadek poziomu czerwonych krwinek. Doprowadzi to do anemii. Warto podczas chemioterapii przyjmować żelazo. Znajduje się ono również w fasoli, orzechach, suszonych morelach, śliwkach, rodzynkach.
Zapalenie błony śluzowej
Zapalenie błony śluzowej może wpływać na cały układ pokarmowy. Objawia się bólem podczas jedzenia i mówienia. Niektórzy odczuwają piekący ból w ustach i wargach.
Utrata apetytu
Chemioterapia, rak lub jedno i drugie może wpływać na sposób przetwarzania składników odżywczych przez organizm, co może prowadzić do utraty apetytu i utraty wagi.
Ciąża i płodność
Ludzie często tracą zainteresowanie seksem podczas chemioterapii, ale zwykle powraca to po leczeniu.
Niektóre rodzaje chemioterapii mogą zmniejszać płodność u mężczyzn i kobiet. To często, ale nie zawsze, powraca po zakończeniu leczenia. Jednak osoby, które chcą mieć w przyszłości dzieci, mogą rozważyć zamrożenie nasienia lub zarodków do późniejszego wykorzystania. Jeżeli kobieta jest już w ciąży, przyjmowanie chemii będzie dopasowane do rozwoju dziecka, aby mu nie szkodzić.
Ponieważ chemioterapia może mieć poważne niepożądane skutki uboczne, najlepiej unikać zajścia w ciążę podczas leczenia.
Problemy z jelitami
Chemioterapia może również prowadzić do biegunki lub zaparć, ponieważ organizm wydala uszkodzone komórki.
Problemy poznawcze i psychiczne
Do 75% ludzi zgłasza problemy z uwagą, myśleniem i pamięcią krótkotrwałą podczas chemioterapii. Chemioterapia może również prowadzić do trudności z rozumowaniem, organizacją i wielozadaniowością. Niektórzy ludzie doświadczają wahań nastroju i depresji.
Chemioterapia – rodzaje
Rodzaje chemioterapii:
Środki alkilujące: wpływają na DNA i zabijają komórki na różnych etapach cyklu życia komórki.
Antymetabolity: naśladują białka, których komórki potrzebują do przeżycia. Kiedy komórki je konsumują, nie przynoszą żadnych korzyści, a komórki umierają z głodu.
Alkaloidy roślinne: powstrzymują wzrost i podział komórek.
Antybiotyki przeciwnowotworowe: powstrzymują one komórki przed rozmnażaniem. Różnią się od antybiotyków, które są przyjmowane na różne infekcje.
Lekarz zaleci odpowiednią opcję dla danej osoby. Mogą zalecić połączenie chemioterapii z innymi opcjami, takimi jak radioterapia lub operacja.
Jaka jest skuteczność chemioterapii?
Czynniki wpływające na rodzaj i skuteczność chemioterapii to:
- umiejscowienie, rodzaj i stadium raka
- wiek osoby, ogólny stan zdrowia i istniejące schorzenia
Rokowania
W dużej mierze zależą od rodzaju, stadium i lokalizacji raka oraz ogólnego stanu zdrowia. W niektórych przypadkach można osiągnąć całkowitą remisję.
Mogą jednak wystąpić działania niepożądane, a osoba może wymagać dostosowania stylu życia do zaistniałej sytuacji.
