Stres może złapać nas wszędzie. Gdy stoisz w korku, spóźniony na bardzo ważne spotkanie, mózg wysyła sygnał do jego innej części, by zaczął produkować hormony stresu. Wytwarzany on jest również podczas sytuacji zagrażającej naszemu życiu, by organizm uruchomił jedną z dwóch reakcji obronnych: walcz albo uciekaj. Organizm reaguje natychmiastowo. Serce zaczyna szybciej bić, oddech przyspiesza, a mięśnie oczekują w gotowości. Jest to reakcja, która została zapisana w mózgu, by w przypadku niespodziewanego zagrożenia mogła zostać automatycznie uruchomiona, zmniejszając czas, który poświęcilibyśmy na własny wybór. Niemniej reakcja ta nie odróżnia prawdziwego zagrożenia od zmyślonego i gdy tylko zaczynamy się czymś stresować, reakcja uruchamia się sama, często niestety niezbyt adekwatnie do sytuacji.
Czym jest stres?
Stres to naturalna psychofizyczna reakcja organizmu na różne życiowe wydarzenia. Każdemu z nas czasem przydarzy się sytuacja stresowa. Mogą je dostarczyć zwykłe obowiązki dnia codziennego, praca, rodzina czy przyjaciele, a także poważniejsze wydarzenie, takie jak niespodziewana śmierć kogoś bliskiego lub ciężka choroba. W sytuacjach, które nie mają przedłużenia w czasie, stres może okazać się pomocny. Dzięki niemu możesz poradzić sobie w jakichś wymagających sytuacjach. Ciało reagując na stres, jest gotowe do działania, co sprzyja wykonywaniu niektórych działań.
Problem zaczyna się jednak wtedy, gdy mimo braku zagrożenia stres nie ustaje i utrzymuje się na bardzo wysokim poziomie. Zazwyczaj odbija się to na zdrowiu. Stres, który trwa zbyt długo, może powodować szereg nieprzyjemnych odczuć i negatywnie wpływać na ogólne samopoczucie. Wśród objawów stresu przewlekłego są drażliwość, bezsenność, niepokój, stany depresyjne oraz częste bóle głowy.
Jak działa układ nerwowy?
Za reakcję walcz albo uciekaj, odpowiedzialny jest centralny układ nerwowy. Sygnał zaczyna się w mózgu, w części nazywanej podwzgórzem i wysyła on wiadomość do nadnerczy, z informacją, że muszą uwolnić hormony stresu, takie jak adrenalina i kortyzol. To one wprawiają serce w szybszy ruch i wysyłają krew do obszarów mięśni, serca i innych ważnych narządów, by wspomóc je w działaniu. Gdy zanika stres, podwzgórze, które działa prawidłowo, nakazuje układowi powrót do stanu spoczynku. Jeśli jednak działa wadliwie i nie zaprzestanie działania, mimo braku zagrożenia, całe ciało będzie pracowało, jakby zagrożenie trwało nadal. Będzie to wyuczona reakcja, która wiąże się zazwyczaj z trudnymi przeżyciami, nazywanymi traumą.
Wpływ stresu na układ oddechowy i sercowo-naczyniowy
Hormony produkowane podczas reakcji stresowej wpływają również na układ oddechowy oraz sercowo-naczyniowy. Podczas niej oddech przyspiesza, aby rozprowadzić krew w organizmie. Stres bardzo negatywne wpływa na astmę lub rozedmę, ponieważ podczas ataku stresu oddychanie może stać się bardzo utrudnione. Także serca zwiększa swoje obroty pod wpływem czynnika stresowego. Hormony stresu zawężają naczynia krwionośne i kierują krew do mięśni, co sprzyja większej sile. Niestety skutkiem ubocznym tego mechanizmu jest podniesione ciśnienie krwi, które też ma dużo negatywny konsekwencji dla organizmu. Podczas chronicznego stresu serce staje się przemęczone, a wraz ze wzrostem ciśnienia krwi, wzrasta ryzyko wystąpienia udaru lub zawału serca.
Stres, a układ trawienny
Stres sprawia, że wątroba zaczyna wytwarzać we krwi glukozę (dodatkowy cukier), aby organizm otrzymał zastrzyk dobrego samopoczucia. Niestety ciało nie jest przygotowane na tak duże ilości glukozy we krwi. Stres długotrwały może więc być powodem zapadnięcia na cukrzycę typu 2.
Szybkie działanie hormonów oraz przyśpieszony oddech i tętno mogą spowodować niewłaściwą pracę układu trawiennego. Może wtedy pojawić się refluks lub zgaga, bo żołądek wytwarza bardzo dużo kwasów żołądkowych. Na szczęście stres nie powoduje powstawania wrzodów, ale może znacznie zwiększyć możliwość ich wystąpienia, a także spowodować zaostrzenie występującej już dolegliwości. Zaparcia również mogą być spowodowane stresem, który wpływa na to jak przemieszcza się pokarm w organizmie. Prowadzi to do zaparć lub biegunki. Odczuwane są przy tym również nudności, wymioty oraz ból brzucha.
Układ odpornościowy w stresie
Pozytywną cechą stresu jest jego stymulacja układu odpornościowego w poważnych sytuacjach. Pomaga ona w leczeniu ran oraz unikaniu groźnych zakażeń. Niestety, z biegiem czasu układ odpornościowy wystawiony na długotrwałe działanie hormonów, osłabia się. Powoduje to zmniejszenie jego efektywności i wystawienie na działanie niepożądanych zagrożeń. Ludzie, którzy na co dzień żyją w ciągłym stresie, są bardziej podatni na zapalenia wirusowe, m.in. grypę i różne przeziębienia i infekcje. Organizm poddany działaniom stresu może mieć też problemy z szybką regeneracją po przebytej chorobie.
