Rak to ogólne określenie do nowo powstałych zmian w obrębie komórek. Powstają one poprzez ich podział. Może on spowodować nowotwory, uszkodzenie układu odpornościowego i inne niedogodności. Rak może być złośliwy lub niezłośliwy. Niezłośliwy może przekształcić się w złośliwy, a ten z kolei może zakończyć się śmiercią. W artykule tym przeczytasz o rodzajach raka, jak się on rozwija i jakie są metody leczenia.
Co to jest rak?
Rak to szerokie pojęcie. Głównym niebezpieczeństwem jest fakt, że komórki rakowe nie umierają w normalnym cyklu życiowym komórki. Dlatego tak ciężko z nim walczyć. Rak opisuje chorobę, która pojawia się, gdy zmiany komórkowe powodują niekontrolowany wzrost i podział komórek.
Niektóre rodzaje raka powodują szybki wzrost komórek, podczas gdy inne powodują, że komórki rosną i dzielą się wolniej. Niektóre formy raka powodują widoczne narośla zwane guzami, podczas gdy inne, takie jak białaczka, nie.
Większość komórek ciała ma określone funkcje i określoną długość życia. Chociaż może to zabrzmieć źle, śmierć komórki jest częścią naturalnego i korzystnego zjawiska zwanego apoptozą.
Komórka umiera, a organizm zastępuje ją nowszą komórką, która działa lepiej. Komórkom rakowym brakuje składników, które instruują je, aby przestały się dzielić i umierały.
W rezultacie gromadzą się w organizmie, wykorzystując tlen i składniki odżywcze, które zwykle odżywiają inne komórki. Komórki rakowe mogą tworzyć guzy, osłabiać system odpornościowy i powodować inne zmiany, które uniemożliwiają organizmowi regularne funkcjonowanie.
Komórki rakowe mogą pojawić się w jednym miejscu, a następnie rozprzestrzenić się przez węzły chłonne. Są to skupiska komórek odpornościowych rozmieszczonych w całym organizmie.
Przyczyny powstawania komórek rakowych
Istnieje wiele przyczyn raka, a niektórym można zapobiec, na przykład raka płuc odstawiając papierosy.
Czynniki ryzyka, które mogą powodować rozwój raka:
- palenie papierosów
- częste spożywanie alkoholu
- otyłość
- mała aktywność fizyczna
- złe odżywianie
- nadmierne opalanie
Innym przyczynom raka nie można zapobiec. Obecnie najważniejszym czynnikiem ryzyka, któremu nie można zapobiec, jest wiek. Aż ponad 85% osób ze zdiagnozowanym rakiem to osoby powyżej 50 roku życia.
Czy rak ma podłoże genetyczne?
Czynniki genetyczne mogą przyczyniać się do rozwoju raka. Kod genetyczny osoby mówi jej komórkom, kiedy mają się dzielić, a kiedy umierać. Zmiany w genach mogą prowadzić do błędnych instrukcji, co może prowadzić do raka.
Geny wpływają również na produkcję białek przez komórki, a białka zawierają wiele instrukcji dotyczących wzrostu i podziału komórek. Niektóre geny zmieniają białka, które zwykle naprawiają uszkodzone komórki. Może to prowadzić do raka. Jeśli rodzic ma te geny, może przekazać zmienione instrukcje swojemu potomstwu.
Po urodzeniu zachodzą pewne zmiany genetyczne, a czynniki takie jak palenie i ekspozycja na słońce mogą zwiększać ryzyko.
Inne zmiany, które mogą prowadzić do raka, zachodzą w sygnałach chemicznych, które określają, w jaki sposób organizm się rozwija lub „wyraża” określone geny.
Wreszcie, osoba może odziedziczyć predyspozycje do pewnego rodzaju raka. Lekarz może określić to jako dziedziczny zespół nowotworowy. Odziedziczone mutacje genetyczne znacząco przyczyniają się do rozwoju 5–10 procent przypadków raka.
Rak – leczenie, metody
Przyjęty przez lekarza kierunek leczenia zależy przede wszystkim od rodzaju raka, jego zaawansowania, wieku pacjenta i ogólnego stanu zdrowia.
Głównym leczeniem jest stosowanie chemioterapii. Jednak mimo wielu możliwych skutków ubocznych, daje chorym nadzieję na wyzdrowienie. Skutki uboczne chemioterapii obejmują głównie wypadanie włosów.
Metody stosowane w leczeniu raka to przede wszystkim:
- Chemioterapia ma na celu zabicie komórek rakowych za pomocą leków, które działają na szybko dzielące się komórki. Leki mogą również pomóc zmniejszyć guzy, ale skutki uboczne mogą być poważne.
- Terapia hormonalna polega na przyjmowaniu leków, które zmieniają działanie niektórych hormonów lub zakłócają zdolność organizmu do ich wytwarzania. Kiedy hormony odgrywają znaczącą rolę, jak w przypadku raka prostaty i piersi, jest to powszechne podejście.
- Immunoterapia wykorzystuje leki i inne metody leczenia, aby wzmocnić układ odpornościowy i zachęcić go do walki z komórkami nowotworowymi. Dwa przykłady takich terapii to inhibitory punktów kontrolnych i adoptywny transfer komórek.
- Medycyna precyzyjna lub medycyna spersonalizowana to nowsze, rozwijające się podejście. Polega ona na wykorzystaniu testów genetycznych w celu określenia najlepszych metod leczenia danej postaci raka. Jednak naukowcy nie wykazali jeszcze, że może on skutecznie leczyć wszystkie rodzaje raka.
- Radioterapia wykorzystuje wysokie dawki promieniowania do zabijania komórek rakowych. Lekarz może również zalecić radioterapię w celu zmniejszenia guza przed operacją lub złagodzenia objawów związanych z guzem.
- Przeszczep komórek macierzystych może być szczególnie korzystny dla osób z nowotworami krwiopochodnymi, takimi jak białaczka lub chłoniak. Polega na usunięciu komórek, takich jak krwinki czerwone lub białe, które zostały zniszczone przez chemioterapię lub naświetlanie. Następnie technicy laboratoryjni wzmacniają komórki i umieszczają je z powrotem w organizmie.
- Chirurgia jest często częścią planu leczenia, gdy dana osoba ma guz nowotworowy. Chirurg może również usunąć węzły chłonne, aby ograniczyć lub zapobiec rozprzestrzenianiu się choroby.
- Terapie celowane pełnią funkcje w komórkach rakowych, zapobiegając ich namnażaniu. Mogą również wzmocnić układ odpornościowy. Dwa przykłady takich terapii to leki drobnocząsteczkowe i przeciwciała monoklonalne.
Lekarze często stosują więcej niż jeden rodzaj leczenia, aby zmaksymalizować skuteczność.
Rodzaje raka
Statystycznie najczęstszym typem raka jest rak piersi, a następnie rak płuc i prostaty. Każdego roku miliony ludzi na całym świecie otrzymuje diagnozę jednego z następujących typów raka, który obejmuje:
- pęcherz moczowy
- okrężnica i odbytnica
- endometrium (macica)
- nerka
- białaczka
- wątroba
- czerniak (skóra)
- chłoniak
- trzustka
- tarczyca
Inne formy są mniej powszechne. Istnieje ponad 100 znanych typów raka.
Rozwój raka i podział komórek
Lekarze klasyfikują raka według:
- jego położenia w ciele
- tkanki, w których się tworzy
Na przykład mięsaki rozwijają się w kościach lub tkankach miękkich, podczas gdy raki tworzą się w komórkach pokrywających wewnętrzne lub zewnętrzne powierzchnie ciała. Raki podstawnokomórkowe rozwijają się w skórze, podczas gdy gruczolakoraki mogą tworzyć się w piersi.
Kiedy komórki rakowe rozprzestrzeniają się na inne części ciała, określa się to mianem przerzutów.
Osoba może mieć jednocześnie więcej niż jeden typ raka.
Objawy
Objawy są różne w zależności, gdzie rak się rozwinął. Często jest wykrywany przypadkowo, gdy pacjent się źle czuje, albo jakiś organ działa nie prawidłowo. Rak we wczesnym stadium nie boli, więc często niestety jest wykrywany zbyt późno.
Rokowania
Udoskonalenia w wykrywaniu raka, zwiększona świadomość zagrożeń związanych z paleniem oraz spadek używania tytoniu przyczyniły się z roku na rok do spadku liczby rozpoznań raka i zgonów.
Kiedy dana osoba ma raka, prognozy będą zależeć od tego, czy choroba się rozprzestrzeniła, a także od jej rodzaju, zaawansowania i lokalizacji.
Podsumowanie
Rak powoduje niekontrolowany podział komórek, które nie umierają podczas normalnego cyklu życia. Do rozwoju choroby mogą przyczyniać się czynniki genetyczne, czy styl życia. Leczenie raka jest ciągle ulepszane, a naukowcy ciągle pracują nad skutecznym lekiem. Obecnie w leczeniu, głównie stosuje się chemioterapię.
